Kweekzalm van de toekomst

Ruim 80% van de verkochte vis in Nederlandse supermarkten heeft het ASC-keurmerk (voor verantwoord gekweekte vis) of MSC-keurmerk (voor duurzaam gevangen vis). Dat percentage is de afgelopen jaren gestegen; zo was in 2017 nog 70% van het visassortiment bij de retailer gecertificeerd. Producten met het MSC-keurmerk lieten vorig jaar zelfs een groei zien van 8,3% ten opzichte van 2021. Waar producten met het ASC-keurmerk vorig jaar een negatieve groei kenden van -1,3%, liet de totale categorieomzet (van vis) een negatieve groei zien van -3,3%. Het aandeel vis met ASC-keurmerk nam dus relatief toe. Vooral vis in blik dat in de retailschappen ligt, heeft tegenwoordig vaker een keurmerk dan voorheen. De totale omzet van visconserven steeg vorig jaar met 23,9% ten opzichte van het jaar ervoor.

Kvarøyzalm
Bij de kweker van de onlangs geïntroduceerde Kvarøyzalm (met ASC-keurmerk) staat de verduurzaming op zeer hoog niveau. Hij heeft de benodigde hoeveelheid wilde vis voor het voer namelijk drastisch omlaag gebracht. Waar voor de productie van 1 kilo kweekzalm gemiddeld één tot drie kilo wilde vis nodig is (vroeger lag dit aantal zelfs op zes tot zeven kilo), eet de Kvarøyzalm in zijn leven slechts een halve kilo wilde vis. “Dat brengt de ‘vis-in, vis-uit’ratio op minder dan 0,5. Er komt dus twee keer zoveel proteïne uit het proces dan erin gaat, en er kan drie keer zoveel zalm gekweekt worden als voorheen”, vertelt Bart van Olphen. Hij is de medeoprichter van Fish Tales, een vismerk waarmee hij duurzame vis toegankelijk maakt.

Veel discussie
Van Olphen was nooit voorstander van kweekvis, vertelt hij: “Het onderwerp leverde altijd veel discussie op binnen ons bedrijf. Want enerzijds is kweekvis in potentie dé oplossing om vis te kunnen blijven consumeren zonder de wildevisstanden onder druk te zetten, maar anderzijds was er – vooral bij kweekzalm – alsnog veel wilde vis nodig om de vis te voeren. Deze revolutionaire Kvarøyzalm is echt een doorbraak; de manier om op duurzame wijze zalm te kweken. Voor consumenten die liever kweekzalm dan wilde zalm eten, is dit het perfecte alternatief.”

Uniek visvoer
Kvarøyzalm wordt gekweekt in Noord-Noorwegen op het piepkleine eiland Indre Kvarøy in de familiekwekerij van Alf Knutsen. Bij het bedrijf wordt al sinds 1976 gepionierd met het verduurzamen van kweekzalm. “Als zoon van een visser heb ik geleerd dat we goed voor de oceaan moeten zorgen”, verklaart Knutsen. Na jaren van onderzoek heeft hij samen met deskundigen een unieke samenstelling van visvoer ontwikkeld, waardoor nog maar 480 gram wilde vis nodig is om tot 1 kilo kweekzalm te komen. Hij vertelt: “Het voer bestaat voor 25% uit wilde vis; afsnijdsels van MSC-gecertificeerde vis die niet speciaal hiervoor gevangen is. Verder worden voor het voer soja-eiwit, tarwezetmeel en algen gebruikt. Dankzij de algen is de zalm rijk aan omega-3, zelfs meer dan wilde zalm.”
Ook worden op de kwekerij geen antibiotica, hormonen en chemicaliën gebruikt bij de kweek en heeft de zalm tot 50% meer ruimte dan andere gekweekte zalm. Van Olphen: “En, niet onbelangrijk: de vis is erg smaakvol. Indrukwekkend hoe de baanbrekende kweekmethode geen afbreuk doet aan de smaak en kwaliteit van de zalm.”

Breed beschikbaar
De Kvarøyzalm is al een paar jaar verkrijgbaar bij het Amerikaanse Whole Foods Market. Vorige maand werd de vis voor het eerst in Europa geïntroduceerd in het Amsterdamse restaurant De Gouden Reael, tijdens een feestelijke lunch bereid door chefs Alain Caron en Thomas Demuth. De zalm is onder het Fish Tales-merk inmiddels onder andere verkrijgbaar bij Albert Heijn, Picnic en visspeciaalzaken. Van Olphen: “We willen deze zalm zo breed mogelijk beschikbaar maken voor de Nederlandse consument en uiteindelijk natuurlijk de hele Europese markt veroveren. Het unieke recept voor het visvoer is bovendien vrij te verkrijgen bij de kweker. We hopen dus dat deze methode breder opgepakt wordt door andere kwekers en binnen een paar jaar op veel meer plekken wordt toegepast. Dit is echt de zalm van de toekomst.”
Meer retailers zijn bezig met de aanpassing van hun zalmassortiment. Plus stapte recent over op kweekzalm met de naam Nordic Blu. De kweek- en voermethoden van deze vis dragen volgens de retailer bij aan een lagere CO2-afdruk.

Tegenvallers
Toch zijn er soms ook tegenvallers bij de duurzame ambities. Zo verloor makreel in 2019 het MSC-keurmerk wegens overbevissing – weer het gevolg van een jarenlang conflict tussen de EU, Noorwegen, Groot-Brittannië en IJsland. De niet-gecertificeerde makreel is echter nog breed verkrijgbaar bij retailers.
“We hebben destijds de makreel uit ons assortiment gehaald en zijn op zoek gegaan naar een duurzame vervanger. Die hebben we uiteindelijk gevonden in de horsmakreel, die wel het MSC-keurmerk heeft,” aldus Van Olphen.
Hij hoopt dat retailers zich gaan beraden op hun keuze voor het aanbieden van niet-gecertificeerde vis en klanten hierover vertellen. “Zij moeten weten waarom duurzame vis zo belangrijk is.”

ASC en MSC
ASC is een keurmerk voor gekweekte vis, schaal- en schelpdieren dat wordt uitgegeven door het Aquaculture Stewardship Council, een internationale organisatie die zich inzet voor verantwoorde visproductie. Het keurmerk stelt eisen ten aanzien van klimaatimpact, dierengezondheid en sociale rechten van medewerkers en lokale gemeenschappen. Ook moeten kwekerijen voldoen aan specifieke voerstandaarden.
Het keurmerk MSC (Marine Stewardship Council) staat op visproducten die afkomstig zijn van duurzame visserij. MSC is opgericht om overbevissing tegen te gaan en stelt eisen aan onder andere de vangstmethode, het behouden van biodiversiteit en het beperken van schade aan de leefomgeving. Beide keurmerken behoren tot de topkeurmerken van Milieu Centraal.

Dit artikel verscheen eerder in Levensmiddelenkrant. Abonneren? Klik hier.