AMSTERDAM - Wie de krant openslaat, weet het zeker: de boodschappen worden duurder en de inflatie rijst de pan uit. Nadia Menkveld, sectoreconoom Agrifood bij ABN Amro, legt uit wat de oorzaak is van de gestegen prijzen op de wereldvoedselmarkt en wat het betekent voor de supermarktbranche – en uiteindelijk de consument. Wanneer gaat die het in zijn portemonnee voelen? Menkveld: “De foodsector zal veel uitdagingen het hoofd moeten bieden de komende periode.”
Menkveld volgt de agrifoodsector op de voet en publiceerde onlangs haar analyse ‘ Perfect storm voor foodondernemers ’. Hierin concludeerde zij dat hogere energieprijzen, gestegen grondstofkosten en het tekort aan personeel tot ver in volgend jaar gevolgen zullen hebben voor de bedrijfsvoering en de ‘toch al dunne’ marges van foodondernemers.
Wat is de directe aanleiding geweest voor deze analyse?
“Er gebeurt op dit moment zo veel om ons heen: de energieprijzen zijn omhoog gegaan, net als de prijzen van agrarische grondstoffen. Daarnaast gaf het CBS onlangs aan dat er sprake was van de sterkste inflatie in bijna twintig jaar. Niet alleen consumenten maken veel gebruik van energie, ook bedrijven zoals glastuinders en bakkerijen of groente- en fruitverwerkers. Ik heb de analyse gemaakt om te zien welke branches het meest kwetsbaar zijn voor de gestegen energieprijzen.”
Wat gaan supermarktondernemers merken van de gestegen energieprijzen en grondstofkosten?
“Ik vind het lastig om mijn analyse te vertalen naar de supermarktbranche. Maar iedereen in de keten heeft last van de gestegen prijzen van energie. Indirect dan wel direct. Hoeveel last is afhankelijk van de afspraken die zijn vastgelegd en de buffers die ondernemingen hebben opgebouwd. De pijn zal door de keten heen verdeeld moeten worden, dus ook de supermarkten zullen die gaan voelen. En hoogstwaarschijnlijk uiteindelijk ook de consument.”
Kun je iets meer vertellen over de hogere energieprijzen?
“Door de strengere winter van 2020-2021 stonden de voorraden op een relatief laag niveau. De opbouw van voorraden verliep traag. Deels doordat de gasvraag deze zomer hoger was dan verwacht als gevolg van minder opbrengsten van windenergie. Daarnaast stond het aanbod van gas uit Rusland onder druk vanwege lokale technische oorzaken. Ook de vraag nam toe. De heropening van de economie na corona zorgde wereldwijd voor een hogere vraag. De vraag naar gas in Azië is extra hard gestegen als gevolg van problemen bij de productie en de import van kolen, de belangrijkste energiebron in China. Bovendien is China altijd bereid meer te betalen voor bijvoorbeeld kolen en LNG dan partijen hier in Europa. Dit vergroot de (kans op) schaarste in Europa en geeft extra opwaartse prijsdruk op energiegerelateerde grondstoffen. Door de toezegging van Rusland om meer te exporteren naar Europa is de druk wel iets van de ketel, maar de prijzen zijn nog steeds erg hoog. Na de winter, als er minder wordt gestookt, is er ruimte voor het aanvullen van de gasvoorraad. Dan zullen de prijzen langzamerhand normaliseren. We verwachten echter dat de energieprijzen tot in 2023 hoger blijven dan we de laatste jaren gewend zijn.”
De voedselprijsindex is in een jaar tijd met 31 procent gestegen. Wat betekent dit voor de supermarktondernemer? En voor de consument?
“Voor mijn analyse maakte ik gebruik van de cijfers van de Food and Agricultural Organization (FAO) van de Verenigde Naties. De voedselprijsindex bestaat uit vijf productcategorieën: vlees, granen, plantaardige oliën, zuivel en suiker.
Fluctuaties zijn niet ongebruikelijk in de voedselproductie. Geopolitieke ontwikkelingen, disrupties in de keten of het weer kunnen al snel de prijs beïnvloeden. Brazilië bijvoorbeeld is een grote producent van suiker. Wanneer het land door slechte weersomstandigheden een tegenvallende oogst heeft, stijgt de prijs van suiker op de wereldmarkt. Die stijging zullen consumenten echter niet direct gaan merken. Ondernemers weten dat dit kan gebeuren en dekken zich in.
Supermarkten bevinden zich later in de keten. Pas als de prijzen lang hoog zijn zullen consumenten, helemaal aan het eind van de keten, er iets van gaan merken.“
Aan het eind van het jaar onderhandelen inkopers en leveranciers traditiegetrouw over de prijzen en plannen voor de komende twee jaar. Die periode is nu. Wat verwacht je dat de uitkomst is van die gesprekken?
“Ik denk dat het per productcategorie kan verschillen. Bovendien zal de een veel meer last kunnen hebben van de hoge energieprijzen dan de ander. Sommige bedrijven hebben immers hun energieleveranties afgekocht en zullen dus niet méér gaan betalen. Het zal erom gaan hoe de vaste partners er samen in staan. Iedereen heeft er last van en iedereen wil vooruit blijven gaan en blijven produceren en samenwerken.”
De prijzen die Nederlanders voor voedsel betalen, zijn volgens het CBS nauwelijks gestegen. En markt-onderzoeker GfK liet weten dat bijvoorbeeld brood en bier duurder zijn geworden, maar dat consumenten vooralsnog niet veel merken van de prijsstijgingen die zijn ontstaan in het productieproces van voedsel. Tegelijkertijd staan de kranten bol van de huidige prijsverhogingen en voorspellingen over de steeds maar duurder wordende boodschappen. Hoe verklaar je dat?
“Het verschil kan zitten in de methode van berekening of naar welke producten of data er gekeken wordt. Recent kwam het CBS met de inflatiecijfers. Het bureau bepaalt onder meer op basis van kassadata van supermarkten of de prijzen van voedsel zijn gestegen. Dat hebben ze voor oktober becijferd op 0,2 procent. Bij GfK zitten er ook non-foodproducten bij de boodschappen. Dat maakt het lastig om te zeggen hoeveel duurder voedsel is geworden. Uitgaande van het CBS is de voedselinflatie nog laag. Maar als deze situatie langere tijd aanhoudt, zal de consument het hoogstwaarschijnlijk wel gaan merken. Ook andere prijzen zijn gestegen, zoals die van verpakkingen. Karton, papier, plastic, metaal en blik, allemaal zijn ze duurder geworden. Zo zijn volgens cijfers van het CBS de afzetprijzen van de papier- en kartonindustrie in september met meer dan 40 procent gestegen. Groothandelaren hebben daarnaast ook nog te maken met gestegen containerkosten. Nederlandse uien bijvoorbeeld, vinden nu lastiger hun weg naar het buitenland. Vertragingen en hogere kosten zorgen voor problemen bij de handelaars.”
Prijzen van varkensvlees dalen al een paar maanden, staat in je analyse. Gaat de consument ook dat uiteindelijk merken?
“De schokken op de wereldmarkt worden gedempt in de keten. Dat principe geldt bij stijgende, maar ook bij dalende prijzen. Voor vlees betalen consumenten nu al wel een paar maanden op rij minder dan in dezelfde periode vorig jaar. Maar dat is wel na een stijging van de prijzen in 2020.”
Bron: Levensmiddelenkrant
Dit artikel verscheen eerder in Levensmiddelenkrant. Abonneren? Klik hier.
