DEN HAAG – Een Beter Leven-keurmerk voor zuivel was allang de bedoeling van de Dierenbescherming, en in 2019 was het zover. Consumenten kunnen sindsdien de keuze maken voor melk en kaas van koeien die een, jawel, beter leven leiden dan hun soortgenoten zonder ster. Het gaat wel langzaam, zegt woordvoerder Niels Dorland van de Dierenbescherming, maar aan de andere kant: er valt dus ook nog heel veel winst te behalen.
De Dierenbescherming startte met het Beter Leven-keurmerk in 2007. Consumenten die kiezen voor dierlijke producten met één, twee of drie sterren kunnen er sindsdien op vertrouwen dat de leefomstandigheden van het dier goed zijn geweest, of in elk geval beter. Hoe meer sterren, hoe beter de leefsituatie voor het dier en de natuur. Het keurmerk is er inmiddels voor vleesrunderen, vleeskalveren, vleeskuikens, varkens, leghennen, kalkoenen, konijnen en dus ook melkkoeien. Deze werden in 2019 aan de kudde toegevoegd. Iets wat al langer op de planning stond, want de melkveehouderij zit redelijk op slot, zegt Dorland. Hij is als woordvoerder werkzaam bij de Dierenbescherming en al vanaf het prille begin betrokken bij het Beter Levenkeurmerk. En terwijl de sterren bij kip steeds succesvoller werden – waarover later meer – bleef het rustig in de melkstal. Zoals vaker hobbelt zuivel achter vlees aan wanneer het gaat om het doorvoeren van veranderingen in de sector en dus begint de discussie over de leefomstandigheden van onze nationale helden (denkend aan Holland zien we toch allemaal de zwartwit gevlekte koebeesten voor ons?) nu pas een beetje los te barsten. “Dat heeft veel te maken met de samenwerking met de Vogelbescherming Nederland en Natuur & Milieu”, legt Dorland uit. “Voor het eerst stelden we samen criteria op, die nu niet alleen gunstig zijn voor het dierenwelzijn, maar ook goed uitpakken voor de natuur en het milieu. Bijvoorbeeld voor weidevogels, die ongestoord kunnen broeden dankzij gras dat pas na het broedseizoen wordt gemaaid.”
Natuurlijk gedrag
Wat ook een rol speelt is dat er eigenlijk een heel goed imago kleeft aan de melkveehouderij. Consumenten kunnen de koeien lekker zien grazen in de wei. Dorland wil dat beeld graag een beetje bijstellen. “25% van de koeien komt nooit buiten. En de koeien die wel buiten komen brengen in feite ruim 90% van de tijd in de stal door. Hier is geen regelgeving voor, niet in Nederland en niet in de EU.” Hij vervolgt: “De dieren in de stal hebben het niet al te best. Ze hebben er verduveld weinig ruimte. Terwijl koeien kuddedieren zijn, die samen willen rusten en eten. In de stal zijn er vaak te weinig ligboxen voor koeien om tegelijk te rusten. Ook eten lukt vaak niet samen. Ze kunnen dus niet hun natuurlijke gedrag uitoefenen in de stal en dat levert stress op.” De ligboxen zelf zijn ook vaak te krap. “Ik heb weleens aan een boer gevraagd hoe dat toch kan. Het blijkt dat we andere rassen gebruiken dan eerst, en die zijn een stuk groter. De afmetingen van een ligbox staan dus vermeld in het sterrensysteem van Beter Leven. Net als een bodembedekking voor de ligbox. En afleidingsmateriaal”, licht Dorland toe. Ook zijn er criteria op het gebied van transport, landschap, energie en klimaat en mest. Spreekt dit alles veel mensen aan? Dorland ziet in zijn lange carrière bij de Dierenbescherming steeds hetzelfde: consumenten zeggen in enquêtes wel dat ze het belangrijk vinden om diervriendelijke producten te kopen, maar eenmaal in de supermarkt neemt de portemonnee het over. Zeker in tijden van inflatie, zoals nu. Het aandeel zuivelproducten met een Beter Leven-keurmerk is echt nog heel klein.
Pionieren
Vanuit de producentenkant valt er ook nog een wereld te winnen. “Alles bij elkaar zijn er zo’n 30 à 35 melkveehouders die met ons meedoen. Een vijftal heeft 3 sterren, er is één boer met 2 sterren en de rest heeft er 1. Het is dus nog echt pionieren”, zegt Dorland. Hij heeft wel alle begrip voor melkveehouders. Het zijn heel onzekere tijden voor deze beroepsgroep. Het kost veel geld om aan de criteria te voldoen en dat moet ook weer worden terugverdiend. En dan kom je weer bij die consumenten uit die de hand op de knip houden… “Ik heb daarom veel bewondering voor boer Kees Schutte, de melkveehouder die onlangs als eerste aan de strenge 2 sterrencriteria van ons keurmerk voldoet. Het getuigt echt van durf om je boerenbedrijf nu aan te passen”, aldus Dorland.
De volle melk van Kees Schutte is bij Jumbo verkrijgbaar. De formule zet vanaf de start in 2019 in op Beter Leven-zuivelproducten. Lidl verkoopt sinds een jaar kaas met 3 sterren van het keurmerk. “Andere retailers doen ook hartstikke hun best hoor”, bezweert Dorland. “Zo verkoopt Albert Heijn melk onder de naam Kalverliefde. Van koeien die hun kalveren drie maanden bij zich mogen houden. Dit is nu juist een van de criteria die wij in de toekomst aan ons keurmerk willen toevoegen. Dus de retailers doen hun best, melkveehouders zeggen dierenwelzijn en natuur en milieu belangrijk te vinden, maar vinden dat hun investeringen terugverdiend moeten worden, en consumenten zijn huiverig voor grotere uitgaven. We zijn in Nederland niet gewend om voor kwaliteit en duurzaamheid te betalen”, meent de dierenbeschermer.
Plantaardig
Alle Nederlandse formules hebben beloofd per 2023 uitsluitend nog kip met Beter Leven-keurmerk te verkopen. Er ging een traject van bijna 25 jaar aan vooraf. Verwacht Dorland iets vergelijkbaars met Beter Leven zuivel te bewerkstelligen? “Tja, dat wordt nog een hele toer. Er zijn nog flink wat stappen te zetten, vooral waar het stalmelk betreft. En vergeet niet dat er steeds meer plantaardige zuivel op de markt komt. Wij volgens deze ontwikkeling uiteraard op de voet. Of het nu vanwege stikstof is of doordat de consument kiest voor plantaardig, melkveehouders zullen hoe dan ook een andere koers moeten gaan varen. Het gaat alleen nog heel lang duren.”
Dit artikel verscheen eerder in Levensmiddelenkrant. Abonneren? Klik hier.
