Europese regelgeving beschermt Hollandse kazen tegen namaak

Zo’n twintig jaar geleden ontstond de behoefte om Goudse en Edammer kaas van een keurmerk te voorzien, vertelt René van Buitenen. Hij is woordvoerder van de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO), de branchevereniging van de Nederlandse zuivelindustrie. “Goudse kaas is een populair product en dus werd er een heleboel kaas op de markt gebracht die wel de naam droeg, maar geen enkele band met Nederland had. Die kaas werd bijvoorbeeld in Polen, de Verenigde Staten of Duitsland gemaakt. Om de echte Goudse kaas hiervan te onderscheiden, besloten onze leden een aanvraag te doen bij de Europese Unie om Goudse kaas en Edammer kaas een beschermde status te geven.”

100 procent Nederlands
“De Europese wetgeving kent drie beschermingscategorieën voor streekproducten”, vervolgt Van Buitenen. “De meest exclusieve is die van de Beschermde Oorsprongsbenaming (BOB). Producten die dit predicaat krijgen zijn het nauwst verbonden met de plaats waar zij vandaan komen. Producten met een Beschermde Geografische Aanduiding (BGA) hebben ook een verband met een geografisch gebied en de kenmerken van deze producten zijn dan ook toe te schrijven aan dat gebied. Als laatste is er de Gegarandeerde Traditionele Specialiteit (GTS). Deze categorie is niet verbonden aan een specifiek gebied, maar benadrukt bepaalde traditionele aspecten van het product.”
Het kan wel een paar jaar duren eer een product de hele procedure heeft doorlopen om het kwaliteitsmerk te krijgen, heeft Van Buitenen ondervonden. “Lidstaten vragen het aan bij de Europese Unie. In Nederland gaat dat via het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Zo kregen Gouda Holland en Edam Holland in 2010 een Beschermde Geografische Aanduiding. Sindsdien kunnen consumenten erop vertrouwen dat Gouda Holland en Edam Holland zijn gemaakt van 100 procent Nederlandse melk die komt van 100 procent Nederlandse koeien en die is verwerkt in Nederlandse fabrieken volgens Nederlands receptuur en die ook in Nederland op natuurlijke wijze is gerijpt – niet in folie maar aan de lucht.”

Soortbenaming
De Beschermde Geografische Aanduiding wil overigens niet zeggen dat de kazen uit Edam respectievelijk Gouda komen. De geografische component van de productbenaming is ‘Holland’, dat internationaal staat voor Nederland (ook al liggen Edam en Gouda toevallig in Noord- en Zuid-Holland). Edam en Gouda worden hier opgevat als soortbenaming voor een bepaald type kaas. Uiteraard hebben beide steden wel een link met de kazen. Vanuit de haven van Edam werden Noord-Hollandse kazen verscheept naar andere gebieden. Ook in Gouda was de kaashandel zeer belangrijk. In het monumentale waaggebouw uit 1668 kwamen boeren uit de omgeving om hun kaas te laten wegen, keuren en te verhandelen. Nog steeds worden iedere donderdag de kazen gewogen op de kaasmarkt in Gouda. Maar alleen in de zomer, want het is vooral een toeristische trekpleister.

BOB
Om het allemaal nog een tikje ingewikkelder te maken bestaan naast Edam Holland en Gouda Holland ook de kazen Noord-Hollandse Edammer en Noord-Hollandse Gouda. Beiden hebben een BOBstatus, dus zijn ze nauwer gelieerd aan een streek. In dit geval worden de kazen uitsluitend gemaakt van Noord-Hollandse melk, afkomstig dus van koeien die op de Noord-Hollandse weiden grazen. Door de ligging tussen de Noordzee, Waddenzee en IJsselmeer heeft het gras een specifiek karakter, dat je terug proeft in de melk – en dus de kaas. En voor wie zich het afvraagt: ja, ook de Goudse kaas komt van deze sappige weiden.

Geur, kleur en smaak
De lijst van criteria waaraan de beschermde kazen moeten voldoen is lang. Er wordt een trits aan eisen gesteld die verder gaat dan de herkomst. Uiteindelijk gaat het erom dat de kaas de gewenste kwaliteit heeft. Van Buitenen: “Er worden eisen gesteld aan geur, kleur en smaak, want het verschil tussen Gouda Holland en namaak Gouda moet je wel kunnen proeven. Het hele proces van koe tot kaas staat omschreven in de richtlijnen van de Europese Unie.”
Wat niet per se op Nederlands grondgebied hoeft plaats te vinden is het versnijden en voorverpakken van de Edam Holland en Gouda Holland. Er moet echter wel een sluitend controlesysteem zijn dat de herkomst van de kazen kan traceren. “Consumenten herkennen de Gouda Holland en Edam Holland aan het kwaliteitszegel dat de Europese Unie verleent aan een product met een Beschermde Geografische Aanduiding”, legt Van Buitenen uit. “Er worden alleen eisen aan de producenten gesteld; hoe de kazen er vervolgens bij liggen in het schap is aan de winkels zelf.”

Trots
Daarmee is de bemoeienis van de Europese Unie natuurlijk niet helemaal afgelopen, haast Van Buitenen zich te zeggen. “De kazen met de oorsprongsbescherming worden, net als alle andere producten, gecontroleerd door de NVWA. Mocht die tot de conclusie komen dat de regels niet worden nageleefd, dan kan de beschermde status worden ingetrokken.” Erg waarschijnlijk is dit echter niet, want Nederlandse veehouders en kaasmakers zijn er maar wat trots op een bijdrage te leveren aan ons nationale erfgoed.

Deze kazen zijn ook beschermd
Enkele Nederlandse kazen hebben een Beschermde Oorsprongsbenaming. Het gaat om Boeren Leidse met sleutels, Friese Kanterkaas, Noord-Hollandse Edammer en Noord-Hollandse Gouda. Hollandse geitenkaas heeft een Beschermde Geografische Aanduiding en Boerenkaas is een Gegarandeerde Traditionele Specialiteit. Deze kazen worden gemaakt door boerderijzuivelbereiders; melkveehouders die hun melk zelf verwerken tot bijvoorbeeld boter en kazen.
Andere Nederlandse streekproducten met een Europese bescherming zijn Opperdoezer Ronde en Brabantse Wal asperges (BOB), Westlandse druif en de Meerlander (BGA), Basterdsuiker, Hollandse nieuwe en suikerstroop (GTS). Daarnaast staan meerdere wijnen en jenevers op de lijst. Op dit moment is de Limburgse vlaai in procedure voor Europese bescherming, evenals drie wijnen.

Bron: Levensmiddelenkrant

Dit artikel verscheen eerder in Levensmiddelenkrant. Abonneren? Klik hier.