NIEUWVEEN – Het zou een beloningssysteem kunnen zijn, maar zo werkt het in de praktijk niet: frisdrank wordt sinds 1 januari belast met € 26,13 per 100 liter. En daarbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen suikerhoudend en suikervrij. Het kabinet wil hiermee bereiken dat mensen gezonder gaan leven, zodat over-gewicht afneemt. Maar is deze maatregel doeltreffend genoeg?
In de volksmond wordt de verbruiksbelasting op frisdrank de suikertaks genoemd, maar eigenlijk dekt deze invoering niet de lading. Bij een suikertaks worden namelijk meer productgroepen belast. Taco Juriaanse, directeur van de Nederlandse vereniging Frisdranken, Waters en Sappen (FWS) gaat in op de laatste ontwikkelingen binnen de categorie frisdrank, waaronder de verbruiksbelasting. “We zien een interessante dynamiek binnen de categorie met een waardegroei, ondanks een volumedaling. Deze trend wordt gedreven door kosteninflatie en een verschuiving naar gezondere alternatieven, zoals (vitamine)water en zeroopties, maar ook door frisdranken met meer volwassen smaken, zoals kruiden en bijzondere vruchten”, vertelt Juriaanse. “Succesvol prijsbeleid met een combinatie van promo’s en regulier maken ondanks externe uitdagingen de waardegroei mogelijk.” De sector heeft de doelstellingen voor suikerreductie (-34,1% in 2022) ruim voor de deadline van het Nationaal Preventieakkoord behaald, waaruit de succesvolle aanpassing aan de groeiende vraag naar gezondere opties blijkt, aldus Juriaanse.
Verbruiksbelasting
Een groot thema binnen de categorie is op dit moment de verhoging van de verbruiksbelasting per 1 januari. Het gaat om € 26,13 per 100 liter voor alcoholvrije dranken: limonade (inclusief siroop), vruchtensappen, groentesappen, alcoholvrij bier, alcoholarm bier met 0,5% of minder alcohol en andere dranken met maximaal 1,2% alcohol. De verhoging levert jaarlijks € 300 miljoen extra op, aldus de Rijksoverheid. Om ervoor te zorgen dat er vaker voor water wordt gekozen, is de verbruiksbelasting op mineraalwater afgeschaft. “De maatregel – die geen onderscheid maakt tussen suikerhoudend en suikervrij – heeft natuurlijk een merkbare impact op de sector. Daarnaast ligt de focus nog altijd op minder suiker, de implementatie van statiegeld, Nutri-Score en het benadrukken van verantwoorde porties op etiketten. Deze ontwikkelingen laten zien dat onze sector proactief inspeelt op de groeiende vraag naar transparantie, milieubewustzijn en gezondere keuzes”, licht Juriaanse toe. De branchevereniging heeft in de eerste weken na de verhoging gemengde reacties van leden ontvangen. “Enerzijds begrijpt men de oorspronkelijke gedachte achter zo’n maatregel, namelijk het stimuleren van suikerreductie. Anderzijds zijn er zorgen en verbazing over de gekozen uitwerking. De verhoging van 196% per 1 januari 2024 op alle producten, ongeacht suikergehalte, zorgt alleen maar voor een hoge druk op consumentenprijzen en de winstgevendheid van de categorie, in plaats van een gezondheidsdoel te dienen.”
‘Meer suiker, meer belasting’
FWS is van mening dat de verbruiksbelasting op frisdrank niet voldoende is om grote impact te maken. Er moeten méér productgroepen worden belast, wil het kabinet haar doel bereiken. “Wij zijn voorstander van een brede suikertaks, waarbij zo veel mogelijk producten met veel suiker belast worden. Daarbinnen moet je – in tegenstelling tot de huidige verbruiksbelasting – onderscheid maken: minder suiker betekent minder belasting, meer suiker betekent meer belasting. Frisdranken leveren nu 15% van alle suikers, zo blijkt uit de Voedselconsumptiepeiling (VCP) van het RIVM. Wil je in Nederland écht impact maken, dan betrek je direct ook andere categorieën. Als je dat niet te complex wilt maken, kun je beginnen bij de vier categorieën uit de VCP die de meeste suikers leveren. Dat zijn naast frisdrank ook zuivel, koek en zoetwaren. Met die categorieën erbij beslaat zo’n pragmatische suikertaks in plaats van slechts 15% ruim 60% van alle suikers. Zo houd je het voor de Belastingdienst uitvoerbaar, vergroot je het bereik, stimuleer je fabrikanten en consumenten om suiker te verminderen én stel je werkelijk de gezondheid centraal in plaats van de schatkist.”
Een brede suikertaks, zoals Juriaanse het noemt, zou er ook voor zorgen dat alternatieven zonder suiker worden gestimuleerd en er nog ruimte is voor groei binnen de sector. “Dat is wat we ook in het Verenigd Koninkrijk hebben gezien na de invoering van de taks die ze daar voor frisdranken hebben.”
Consumententrends
De sector is niet alleen met de verbruiksbelasting bezig. Wat zijn nu eigenlijk de laatste trends en ontwikkelingen? “Innovatie in smaken, suikervrije opties en de opkomst van gekoelde dranken voor de snelle conveniencetrip markeren de laatste trends. Daarnaast winnen dranken met functionele voordelen, zoals energie- en proteïnedranken en ice coffee, aan populariteit. De interesse in ambachtelijke of craft drinks benadrukt ook een verlangen naar authenticiteit en natuurlijke ingrediënten”, vertelt Juriaanse. Maar innovatie gaat verder dan nieuwe smaken en productvarianten. Ook gezondheid en duurzaamheid spelen een rol. Dat ziet Juriaanse terug in de combinatie van meer laagcalorische opties samen met duurzamere verpakkingen. Er zijn ook nog veel kansen voor fabrikanten die verder willen groeien en ontwikkelen. Denk aan herformulering, verantwoorde porties, betere informatieverstrekking en inspelen op duurzaamheid en digitalisering. “Voor 2024 is een belangrijke vraag de aanpassing van het aanbod aan de verhoogde verbruiksbelasting en het mogelijk voorsorteren op een ‘echte’ suikertaks, die er wat ons betreft zal komen. Hoe spelen fabrikanten in op de toegenomen belasting en welke alternatieven kunnen ze aanbieden om de categorie betaalbaar en toegankelijk te houden voor iedere consument? En hoe ontwikkel je je portfolio richting een toekomst waarin suikerhoudend en suikervrij verschillend belast zullen worden? Daarnaast liggen er via innovatie en productontwikkeling kansen om in te spelen op de voorgenoemde trends”, zegt de directeur van FWS.
Hoewel er veel nadruk ligt op suikervrije dranken, zijn er nog voldoende suikerrijke dranken te vinden in de supermarkt. “Er blijft ruimte voor regular frisdranken, vooral in segmenten waar consumenten kiezen voor ‘genieten’ of functionele voordelen. Een evenwichtige benadering die verantwoorde consumptie van zowel suikervrije als suikerhoudende dranken omvat, past daarbij en zorgt er ook voor dat er ruimte blijft voor de regulars in het schap”, stelt Juriaanse.
Het kabinet heeft er met de verbruiksbelasting voor gezorgd dat frisdranken duurder en minder aantrekkelijk worden. Maar het beloont suikervrije alternatieven vooralsnog niet. Dat is een volgende stap, als het aan FWS ligt.
Drankconsumptie
Nederlanders drinken gemiddeld 1,8 liter niet-alcoholische dranken* per dag. Daarvan is 43% water, 20% thee, 19% koffie en de overige 15% komt uit frisdranken en verdunde siropen. Zuiveldranken en zuivelvervangers zijn hierin niet meegenomen.
*Cijfers van het RIVM, VCP 2019-2021
Suikerinname
Het RIVM heeft in december het rapport Voedselconsumptiepeiling 2019-2021 (VCP) gepubliceerd. Daaruit blijkt dat de totale suikerinname in de periode 2019-2021 met 10,2% is gedaald. Dat komt met name door de daling van het suikergehalte in niet-alcoholische dranken. Deze cijfers laten zien dat fabrikanten van frisdrank de laatste jaren suiker hebben gereduceerd om Nederlanders bewuster en gezonder te laten consumeren. Toch is dit niet voldoende om de gezondheidsdoelstelling te halen. FWS en andere partijen in de levensmiddelenbranche zijn van mening dat er een brede suikertaks moet komen om overmatige suikerinname over de hele breedte terug te dringen.
Dit artikel verscheen eerder in Levensmiddelenkrant. Abonneren? Klik hier.
