Corona heeft de supermarkt geen windeieren gelegd. Zo was 2020 een topjaar en ook vorig jaar hebben supermarkten hun omzet redelijk vast kunnen houden. Toch zijn er op macro-economisch vlak wel donkere wolken aan de hemel. Wat te denken van de problemen in de supplychain die door corona zijn ontstaan en nog veel recenter de oorlog in Oekraïne met de hoge inflatie als gevolg. Maar het uitdagendste probleem is misschien nog wel het personeelstekort.
Het tekort aan personeel speelt niet alleen in het supermarktkanaal, maar is een voelbaar probleem in de hele retailsector. In het voorjaar van 2021 zijn de eerste signalen over de nijpende situatie steeds duidelijker aan het licht gekomen. Vooral in het tweede kwartaal van 2021, direct na de heropening van de winkels, nam het aantal vacatures flink toe. Zo waren er aan het einde van het tweede kwartaal ruim 36.000 openstaande retailvacatures. Dat is 52 procent meer dan in het eerste kwartaal van dat jaar. Volgens het UWV had ruim 15 procent van de retailbedrijven aan het eind van de zomer van 2021 te kampen met een personeelstekort.
De vraag naar personeel in de supermarktbranche ligt momenteel weer boven het pre-coronaniveau zoals dat in 2019 het geval was. De meeste vacatures zijn er voor vakkenvullers en kassamedewerkers. Ook managers/bedrijfsleiders worden volop gezocht. Het tekort aan supermarktmanagers is in Nederland de afgelopen drie jaar flink toegenomen, blijkt uit een arbeidsmarktanalyse van de Randstad Groep.
Bij het aantrekken van personeel concurreert de supermarkt als gevolg van corona met andere bedrijven in de retailsector. In de periode dat alle niet-essentiële winkels tijdens de lockdowns tegelijk op slot zijn gegaan, is het personeel vertrokken naar een andere sector. Maar datzelfde personeel is nu massaal weer nodig. Bij uitstek is de supermarktbranche een sector die voor een groot deel leunt op flexibele krachten. En dan speelt natuurlijk ook dat ondernemers te maken hebben met personeel in thuisquarantaine. Hierdoor zijn extra werknemers nodig om de gaten in het rooster op te vullen.
Genoeg uitdagingen dus voor supermarkten om personeel aan te trekken. Helaas is er geen snelle oplossing beschikbaar om de vacatures in te vullen. Toch zijn er wel alternatieven die de supermarktbranche kan inzetten om het probleem aan te pakken.
Het meest voor de hand liggend is misschien wel om wie werkt méér te laten werken: ‘macro’ gezien zit daar het grootste onbenutte potentieel op de Nederlandse arbeidsmarkt. Volgens cijfers van het CBS heeft van de 9,4 miljoen werkenden bijna de helft een parttimebaan.
Er zijn ook mogelijkheden op het gebied van beloning, bijvoorbeeld in de vorm van opleidingsprogramma’s en doorgroeimogelijkheden. In een tijd van inflatie zijn loonsverhogingen minder gewenst. Dat jaagt namelijk verdere prijsverhogingen aan. Toch lijkt het vaak een logische keuze om personeel dat door vakkundigheid en service waarde creëert meer salaris te bieden. Maar belonen kan dus ook op een andere manier. Vooral de jonge generatie laat zich sterk motiveren om ergens te gaan werken door beschikbare doorgroeimogelijkheden. Het is voor bedrijven belangrijk om stil te staan bij hun imago en in kaart te brengen hoe ze een aantrekkelijke werkgever kunnen zijn en vooral ook blijven. Ook het aantrekken van andere doelgroepen met potentie – zoals vijftigplussers – mag niet vergeten worden. Verder zijn automatisering en robotisering een belangrijk wapen in de strijd tegen personeelstekorten. Dat vergt wel extra inspanningen, want de productiviteitsgroei is al jaren relatief laag. Vooral supermarktorganisaties hebben profijt van deze technologische investeringen. Maar ook op de winkelvloer kunnen heel wat uren bespaard worden door bijvoorbeeld elektronische schapkaartjes. Het brengt overigens wel een ander personeelsprobleem met zich mee. Voor het gebruik van technologie is namelijk hoger geschoold personeel nodig.
Hoewel er qua omzet een stijgende lijn te zien is in de supermarktbranche kan het personeelstekort de komende tijd voor grote problemen gaan zorgen. De sector heeft doorgaans niet zo’n aantrekkelijk imago vanwege onregelmatige werkuren, lagere salarissen, weinig doorgroeimogelijkheden en een hoog verloop. Supermarkten zullen de komende tijd daarom hard moeten werken aan hun imago. Dat is dringend nodig, want alleen met voldoende personeel kan men klanten de juiste service blijven bieden.
Dirk Mulder
Is sector banker bij ING
